Aktywność seksualna odgrywa istotną rolę w życiu człowieka, a zdrowie seksualne stanowi jeden z elementów definicji zdrowia według WHO. Zaburzenia związane z odczuwaniem bólu podczas stosunku seksualnego dotyczą wielu osób, zwłaszcza kobiet (ok. 17%) i mogą wiązać się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi i społecznymi.
Dowiedz się, czym jest dyspareunia oraz jak lęk, trauma i problemy w relacji mogą wpływać na doznania podczas intymności. Odkryj, jakie kroki można podjąć, aby przezwyciężyć te trudności i odzyskać radość z życia seksualnego.
Co oznacza ból podczas stosunku i jakie są jego przyczyny?
Zaburzenia związane z bólem definiują klasyfikacje chorób, takie jak ICD-10 oraz DSM-5. Rozróżniają one dwie jednostki, które dotyczą bolesnego współżycia — dyspareunię i pochwicę. Zaburzenia te, oprócz bólu, wiążą się z doświadczaniem lęku i cierpienia.
Dyspareunia to dolegliwość definiowana jako ból w czasie trwania stosunku seksualnego przy próbie penetracji pochwy. Pochwica związana jest natomiast ze skurczem mięśni dna miednicy, powodującymi zamknięcie wejścia do pochwy, co utrudnia a w zasadzie całkowicie uniemożliwia wprowadzenie członka do pochwy.
Badania wskazują, że podstawową różnicę pomiędzy dwiema jednostkami stanowi lęk przed bólem, który pojawia się głównie w przypadku pochwicy. Wskutek nadmiarowego lęku kobiety unikają współżycia.
W rozpoznaniu źródeł bólu wymagana jest kompleksowa, holistyczna diagnostyka, która bierze pod uwagę zarówno czynniki natury biologicznej, jak i psychoseksualnej.
Najczęstsze przyczyny bólu podczas stosunku to choroby somatyczne w obrębie układu rozrodczego. Są to m.in.:
- infekcje pochwy i stany zapalne w obrębie narządów płciowych,
- endometrioza,
- torbiele jajników,
- suchość pochwy,
- choroby układu moczowego, nerwowego i hormonalnego.
Innymi przyczynami biologicznymi, które mogą powodować ból podczas stosunku, są również stany takie jak:
- menopauza,
- wady anatomiczne pochwy, macicy i miednicy,
- przyjmowanie i nadużywanie alkoholu i/lub substancji psychoaktywnych.
Czynniki psychologiczne, które sprawiają, że ból występuje w czasie stosunku, są znacznie bardziej indywidualne, zależne od cech osobowości, przekonań na temat seksualności człowieka, czy przeszłych doświadczeń, takich jak doznana trauma.
Duża ilość stresu, zła jakość relacji, czy obniżone zainteresowanie partnerem również mogą wpływać na tę przypadłość. Jedną z przyczyn odpowiedzialnych za ból podaje się także niewystarczającą wiedzę seksuologiczną.
Czynniki społeczno-kulturowe jak mity na temat seksualności, także opacznie rozumiane wartości religijne mogą prowadzić do psychicznego zahamowania i skurczu mięśni dna miednicy, w wyniku czego pojawia się ból związany z penetracją pochwy.
Kiedy podejrzewać, że ból podczas współżycia ma podłoże psychologiczne?
Istnieje kilka obszarów związanych z naszą psychiką, które mogą sugerować, że nasze dolegliwości bólowe związane są z czynnikami emocjonalnymi.
- Lęk i stres — wysoki poziom napięcia emocjonalnego i nieświadome napięcie mięśni dna miednicy powodują dyskomfort.
- Trauma seksualna — przeżycie jakiejkolwiek formy przemocy w sferze intymnej może wywołać reakcję obronną organizmu, która manifestuje się bólem. Przyczyna dyspareunii może być związana również ze wspomnieniami bolesnego porodu, czy porodu przez cesarskie cięcie, jak również zbliżenia, które okazało się bolesne.
- Problemy w relacji — napięcia, konflikty, brak zaufania i problemy komunikacyjne niosą ryzyko dyskomfortu podczas stosunku.
- Negatywne przekonania o seksie — postrzeganie seksu jako grzesznego, wstydliwego i złego może przyczyniać się do trudności z czerpania przyjemności.
- Niska samoocena — osoby z niską samooceną mogą odczuwać lęk przed intymnością, obawiać się oceny swojego ciała lub umiejętności w trakcie zbliżenia.
- Brak pożądania lub przymus — jeśli jedna osoba w związku nie ma ochoty na stosunek, może to prowadzić do dyskomfortu. Ten rodzaj dysfunkcji seksualnej może również wynikać z zaburzeń podniecenia i nieodpowiedniego nawilżenia pochwy.
Ból w trakcie stosunku – Co robić?
Leczenie dyspareunii najlepiej rozpocząć od seksuologa, który pomoże zidentyfikować przyczyny i wdrożyć odpowiednie leczenie. Seksuolog w trakcie diagnozy wstępnej może zalecić konsultację ginekologiczną celem wykluczenia lub potwierdzenia tła
biologicznego choroby. Rozróżniamy dwóch specjalistów — psychologa seksuologa lub lekarza seksuologa.
Dyspareunia jest chorobą interdyscyplinarną. W leczeniu tej choroby konieczna może się okazać współpraca lekarza seksuologa, który może zlecać odpowiednie badania dodatkowe, konsultacje (np. ginekologiczną) oraz ordynować farmakoterapię z psychologiem seksuologiem, który będzie prowadził, jeżeli będzie konieczna psychoterapię. W terapii tej choroby może okazać się konieczną terapia partnerska.
Jak przebiega wizyta u seksuologa?
Zastanawiasz się, jak wygląda wizyta u seksuologa? Z pewnością zostaniesz zapytany o swój problem, a następnie specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad. Możesz zostać zapytany o doświadczenia seksualne, relacje intymne, a także aktualny stan zdrowia, czy przyjmowane leki. Wizyta odbywa się w bezpiecznych i odpowiednich warunkach, aby móc swobodnie poruszać wstydliwe i trudne tematy, bez obawy o naruszenie własnych granic.
Konsultacje seksuologiczne skupiają się głównie na edukacji, wyjaśnieniu wątpliwości czy zaktualizowaniu wiedzy. Dla wielu osób jest to stresująca wizyta, warto jednak pamiętać, że seksuolog zdaje sobie sprawę, jak ciężko jest rozmawiać na tak poufne tematy, dlatego na pewno zadba o Twój komfort i bezpieczną atmosferę w czasie wizyty.
Sposoby radzenia sobie z bólem przy stosunku
Po zdiagnozowaniu dyspareunii, odnalezieniu przyczyn bólu i zastosowaniu leczenia, można również wprowadzić kilka technik, które poprawią jakość życia erotycznego. Pomocne mogą okazać się techniki relaksacji mięśni pochwy i podbrzusza, wzmacniające mięśnie dna miednicy.
W poznaniu technik relaksacji pomocna będzie fizjoterapia uroginekologiczna. Fizjoterapeuta zajmuje się przywróceniem równowagi mięśniowej narządów płciowych, co ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie narządów krocza.
Zadbanie o odpowiednie nawilżenie jest również istotne w pozbyciu się bólu. Ból odczuwany u obydwu partnerów, związany z pieczeniem, czy tarciem, może wynikać z suchości błony śluzowej pochwy.
Co ważne, dyspareunia występuje u mężczyzn i przez nieodpowiednie nawilżenie również u kobiet — ból może dotyczyć prącia lub być odczuwany głęboko w miednicy. W tym przypadku specjalista pomoże dobrać odpowiedni lubrykant lub globulki dopochwowe z kwasem hialuronowym, lub estrogenami. Odpowiednie nawilżenie pomoże przywrócić radość z seksu.
Otwarta i empatyczna komunikacja z partnerem również pozytywnie wpłynie na problem bolesnych stosunków. Warto pamiętać, że problemy w sferze erotycznej dotyczą obojga partnerów, nawet jeśli dolegliwości dotyczą tylko jednego z nich.
Jak rozmawiać z partnerem o bólu podczas stosunku?
Seksualność nierzadko stanowi temat tabu, w wyniku czego rozmowa o tej sferze życia bywa wyjątkowo trudna. Nieodpowiednia edukacja nie wyposaża w umiejętności dobrej komunikacji. W tej sytuacji pomocna może okazać się psychoterapia indywidualna lub psychoterapia par.
Wraz z psychoterapeutą można dowiedzieć się, skąd wynikają problemy z seksualnością. Odkrycie własnych przekonań, mechanizmów, lęków i traum pomoże w zrozumieniu problemu i jego akceptacji.
Podczas takiej wizyty specjalista zapewnia bezpieczne warunki, aby szczerze porozmawiać o wszystkich nurtujących tematach. Terapia dla par uczy otwartej komunikacji z partnerem, a to ze wsparciem wykwalifikowanego specjalisty, który pomaga dobrać odpowiednie słowa, a jego trafne pytania naprowadzają na główne źródło problemów.
Jak dbać o zdrowie psychiczne i seksualne na co dzień?
Dbanie o zdrowie psychiczne i seksualne jest kluczowe dla ogólnego dobrostanu. W tym celu możesz wprowadzić następujące rutyny do swojej codzienności:
- regularna aktywność fizyczna — nawet w formie krótkiego spaceru, może znacząco poprawić nastrój i zredukować stres;
- medytacja i techniki oddechowe, które zwiększają świadomość własnych odczuć w ciele;
- trening uroginekologiczny w obrębie mięśni dna miednicy — to może mieć zbawienny wpływ na doznania seksualne.
W obszarze zdrowia seksualnego kluczową rolę odgrywa również otwarta komunikacja z partnerem, regularne badania oraz edukacja. Akceptacja własnego ciała i świadome podejmowanie decyzji seksualnych zwiększają komfort i pewność siebie w relacjach.
Profesjonalne wsparcie można uzyskać tylko u odpowiedniego specjalisty — psychoterapeuty lub psychologa–seksuologa — który, wykorzystując doświadczenie i wiedzę, pomoże uporać się z problemami podczas współżycia.
Regularna troska o zdrowie przynosi długotrwałe korzyści, poprawiając jakość życia i poczucie satysfakcji ze stosunku płciowego.
Bibliografia
- Gniatkowska-Rutkowska, J., Satkiewicz, P. (2022). Terapia poznawczo-behawioralna seksualnych dysfunkcji bólowych u kobiet. Journal of Sexual and Mental Health, 20, 37-48.
- Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius” Instytut Psychiatrii i Neurologii, 1998 r.
- Kryteria diagnostyczne z DSM-5. Edra Urban&Partner 2013.
- Lew-Starowicz, Z., Krajka, K., Darewicz, B., Ciesielska, B., Robacha, A., Jakima, S., Haczyński, J. (2004). Zdrowie seksualne – trudny problem dla lekarzy. Journal of Sexual and Mental Health, 2(2), 33-38.
- Rawińska, M., Czyzkowska, A., Lew-Starowicz, Z. (2012). Klasyfikacja, etiologia oraz prawidłowe diagnozowanie zaburzeń seksualnych u kobiet-ZSK (FSD-Female Sexual Disorders). Czynniki biologiczne, psychoseksualne oraz kontekstualne. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 18(4).
- Smith, K.B., Pukall, C. F., Boyer, S. C. Psychological and Relational Aspects of Dyspareunia. Female Sexual Pain Disorders, 208.
