Terapia małżeńska: na czym polega? Czy zawsze przynosi efekty?

Wśród wielu współcześnie dostępnych metod pomocy psychologicznej znajdujemy dziś nie tylko oferty terapii indywidualnej, ale także wsparcie psychoterapeutyczne dla par i małżeństw.

Możliwość podjęcia takiej terapii wydaje się szczególnie istotna w kontekście niepokojących doniesień statystycznych – z roku na rok w Polsce spada ilość zawieranych małżeństw, a rośnie liczba rozwodów.

Eksperci uważają, że można nauczyć się skutecznie radzić sobie z trudnościami w związku, choć czasem wymaga to dużego wysiłku i determinacji. Niejednokrotnie najlepszym rozwiązaniem okazuje się sięgnięcie po pomoc specjalisty. Tego, czym właściwie jest terapia małżeńska, na czym dokładnie polega i kiedy można uznać, że przynosi efekty, dowiesz się z poniższego artykułu.

Na czym polega terapia małżeńska?

Terapia małżeńska jest formą psychoterapii, która polega na wspólnej pracy pary i terapeuty nad kilkoma obszarami:

• rozumienie potrzeb partnera, nauka aktywnego słuchania siebie nawzajem;
• rozwiązywanie problemów w komunikacji i poprawa jej jakości;
• budowanie i pogłębianie emocjonalnej bliskości i zaufania między partnerami;
• analiza przyczyn konfliktów w związku i wypracowywanie konstruktywnych sposobów radzenia sobie z nimi.

Dobór technik i interwencji terapeutycznych w psychoterapii par lub małżeństw zależy od kilku czynników, m.in. od rodzaju trudności, z jakimi zmagają się pacjenci i nurtu, w którym pracuje terapeuta. 

Głównym celem terapii małżeńskiej jest osiągnięcie lepszego zrozumienia siebie nawzajem oraz poprawa jakości i głębokości kontaktu. Według statystyk GUS ponad 1/3 wszystkich rozwodów w Polsce wynika z deklarowanej przez małżonków niezgodności charakteru.

Zasadnym wydaje się pytanie, jak bardzo w takiej sytuacji pomocny mógłby być udział pary w terapii – być może próba odbudowy kontaktu i wzajemnego zrozumienia mogłaby pomóc w zidentyfikowaniu i rozwiązaniu głównych problemów, które leżą u podstaw deklarowanej trudności.

Terapia małżeńska, jako narzędzie dające przestrzeń do głębszej refleksji nad relacją, może pomóc obojgu partnerom spojrzeć na problemy z szerszej perspektywy, jednocześnie wzmacniając poczucie, że w tym, z czym się zmagają, są dalej razem, a co za tym idzie – pogłębić relację i na nowo, emocjonalnie zbliżyć się do siebie nawzajem.

Czy sąd może nakazać udział w terapii par?

Małżonkowie, którzy przechodzą kryzys w związku i rozważają rozstanie, mogą zadawać sobie pytanie, czy przed podjęciem decyzji o rozwodzie trzeba iść na terapię. Nie ma tu jednoznacznej odpowiedzi.

Jeżeli obie strony czują, że chcą odbudować relację i ratować związek, a jednocześnie zauważają, że dotychczasowe próby komunikacji i radzenia sobie z trudnościami zawiodły, warto skorzystać z konsultacji ze specjalistą.

Terapia małżeńska wymaga zaangażowania i motywacji obu stron – stąd nie można nikogo zmusić do uczestnictwa w niej. Również sąd nie może bezpośrednio nakazać udziału w terapii małżeńskiej, tj. obowiązkowego uczestnictwa w sesjach psychoterapeutycznych.

W niektórych przypadkach zdarza się, że sąd zaleca konsultacje ze specjalistą, zwłaszcza kiedy widzi szanse na poprawę relacji między małżonkami. Jeżeli między małżonkami występują konflikty, ale sąd uzna, że zachodzi możliwość ugody lub porozumienia, może nakazać mediację, która, choć nie jest tym samym, co psychoterapia, może przynieść efekty terapeutyczne w postaci poprawy komunikacji i zbliżenia emocjonalnego partnerów.

Rodzaje terapii dla par i małżonków

Najpopularniejsze rodzaje terapii dla par w Polsce obejmują psychoterapię w podejściu systemowym, psychodynamicznym oraz poznawczo-behawioralnym. Każda z nich skupia się na innych czynnikach i różnych założeniach.

Psychoterapia systemowa dla par

Psychoterapia w podejściu systemowym koncentruje się na interakcjach między partnerami jako części większego systemu. Terapeuta analizuje dynamikę w parze oraz role, jakie każdy z partnerów pełni w związku. Celem jest poprawa komunikacji i zmiana wzorców, które utrzymują problemy w relacji.

Terapia psychodynamiczna dla par

Psychoterapia w podejściu psychodynamicznym skupiona jest wokół badania nieświadomych, nierozwiązanych konfliktów z przeszłości, które uruchamiają się w relacji i wpływają na obecne emocje i interakcje partnerów. Celem jest zbudowanie głębszego kontaktu i lepszego zrozumienia siebie nawzajem.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna dla par

Psychoterapia w podejściu poznawczo-behawioralnym skupia się na zmianie problematycznych wzorców zachowań i reakcji emocjonalnych w relacji. Pomaga parze zidentyfikować negatywne wzorce (np. krytyka, unikanie) i zastąpić je bardziej skutecznymi i adekwatnymi, poprawiając jakość i przejrzystość komunikacji.

Kiedy udać się na terapię małżeńską?

Psychoterapia małżeńska może być skutecznym narzędziem radzenia sobie między innymi gdy:

• występują trudności w komunikacji — rozmowy zamieniają się w kłótnie, a partnerzy nie mogą wyrażać swoich uczuć i potrzeb;
• mimo prób rozwiązania, konflikty i problemy systematycznie wracają;
• nastąpiła utrata bliskości emocjonalnej lub fizycznej — pojawia się poczucie oddalenia, brak zaangażowania i intymności;
• wystąpiła zdrada, która naruszyła zaufanie, a partnerzy chcą pracować nad odbudowaniem relacji;
• występują różnice w celach i wartościach — para ma trudności z pogodzeniem swoich oczekiwań i decyzji dotyczących przyszłości (np. dzieci, kariery, finansów).

Kiedy terapia małżeńska nie ma sensu?

Skuteczność terapii małżeńskiej jest stosunkowo wysoka, ale zdarza się, że praca jest bardzo utrudniona lub wręcz nie ma sensu. Może tak być, kiedy:

• tylko jedna osoba z pary jest autentycznie zainteresowana utrzymaniem związku;
• występuje niemożność zaakceptowania podstawowych różnic — gdy partnerzy różnią się od siebie pod względem wartości, celów życiowych bądź oczekiwań na tyle wyraźnie, że terapia może nie przynieść efektów;
• występuje trwała emocjonalna, psychiczna lub fizyczna przemoc w związku i co najmniej jedna ze stron nie czuje się bezpieczna.

Czy terapia małżeńska pomaga po zdradzie?

Jak najbardziej, terapia może pomóc po zdradzie jednego z partnerów. Jeżeli obie strony są zaangażowane i chcą pracować nad relacją, terapeuta małżeński może pomóc parze odnaleźć się na nowo po kryzysowym doświadczeniu.

W takiej sytuacji ważne jest zachowanie otwartości na przyjrzenie się perspektywie, potrzebom i uczuciom obu stron.

W trakcie sesji terapeutycznych zapewniona jest przestrzeń do dzielenia się zarówno trudnymi, jak i miłosnymi, pozytywnymi uczuciami.

Terapeuta pomaga parze zidentyfikować źródło kryzysu i zrozumieć, co doprowadziło do zdrady. Proces ten może obejmować analizę wzorców komunikacyjnych, potrzeb emocjonalnych i oczekiwań wobec relacji, które mogły być zaniedbane lub niezaspokojone.

Pierwsza wizyta na terapii małżeńskiej – jak wygląda?

Pierwsza wizyta ma z reguły charakter konsultacyjny i polega na przedstawieniu przez partnerów trudności, z którymi sobie nie radzą i w rozwiązaniu których potrzebują pomocy.

Każda z osób ma szansę przestawić swoją perspektywę, podczas gdy terapeuta słucha i zadaje precyzujące pytania. Często, poza omówieniem aktualnych problemów, pojawia się pytanie o szerszy kontekst i tło związku – czas bycia razem, poprzednie konflikty lub trudności, momenty kryzysowe i te związane z największym poczuciem szczęścia i bliskości.

W ciągu jednej lub kilku wizyt konsultacyjnych podejmowana jest próba określenia celu terapii i oczekiwań partnerów, co ma na celu ustalenie kierunku dalszej pracy. Pierwsze wizyty służą terapeucie także do wstępnej obserwacji dynamiki relacji i interakcji między partnerami. Na koniec terapeuta może zaproponować plan działania, czyli jak często i w jaki sposób będą odbywać się kolejne spotkania.

Wstępne konsultacje są dobrym momentem do tego, by porozmawiać o wszelkich obawach i wątpliwościach dotyczących samego procesu – warto zatem w ich trakcie zadawać terapeucie pytania o sposób jego pracy i inne kwestie, które na początku mogą wydawać się niejasne i budzą niepokój.

Jakie pytania zadaje psycholog podczas terapii małżeńskiej?

W trakcie terapii małżeńskiej terapeuta zadaje różne pytania. Dokładny proces prowadzenia sesji zależy od indywidualnych potrzeb pary, jednak najczęściej rozmowa dotyczy tego, jak każde z partnerów odbiera i przeżywa konkretne sytuacje w związku.

Pytania mogą być związane z tym, jakie emocje i myśli pojawiają się w trudnych momentach – pomaga to zrozumieć mechanizmy konfliktów i źródła napięć. Terapeuta może również zadawać pytania, które pomagają partnerom zastanowić się, w jaki sposób mogliby lepiej komunikować swoje potrzeby i uczucia, aby uniknąć nieporozumień. Czasem pyta również, co każde z nich mogłoby zmienić w swoim zachowaniu, by wspierać pozytywne zmiany i budować większe zrozumienie w relacji.

Terapia małżeńska online – czy warto z niej korzystać?

Skuteczność terapii online jest porównywalna do tej prowadzonej stacjonarnie, w związku z czym warto skorzystać z takiej formuły, jeżeli z jakichkolwiek przyczyn jest ona dla pary bardziej komfortowa. Ważne jest wówczas zapewnienie bezpiecznej, prywatnej przestrzeni na czas sesji.

Efekty terapii małżeńskiej

Możemy wyróżnić następujące efekty terapii małżeńskiej:

• umiejętne komunikowanie potrzeb;
• bardziej swobodne wyrażanie i rozumienie towarzyszących emocji;
• poprawienie umiejętności aktywnego słuchania;
• większe zrozumienie i akceptacja do reakcji własnych i partnera;
• budowanie bardziej dojrzałej i świadomej relacji;
• poczucie bezpieczeństwa;
• zwiększenie zaufania, bliskości, intymności.

Terapia pomaga parze w zrozumieniu przyczyn ich trudności i lepszym komunikowaniu własnych potrzeb i emocji. Sprzyja lepszemu poznaniu siebie nawzajem i zrozumieniu motywów zachowania drugiej osoby. Pozwala poczuć się w związku bezpieczniej i stabilniej, odbudować to, co możliwe, i pożegnać się z tymi aspektami relacji, które mogą być nie do naprawienia – dzięki temu związek może ewoluować, stawać się bardziej dojrzały i świadomy. Terapia może uczyć otwartości na zmiany, które zachodzą zarówno w drugiej osobie, jak i w samej relacji.

Po jakim czasie widać efekty terapii dla par?

Czas trwania terapii i wystąpienia pierwszych efektów jest różny i często niemożliwy do oszacowania na początku spotkań. Zazwyczaj psychoterapia trwa od kilku miesięcy do kilku lat, jednak jej rezultaty w postaci poprawy funkcjonowania związku i komunikowania się partnerów mogą być widoczne nawet po kilku sesjach, zwłaszcza gdy każdy z partnerów jest zaangażowany i gotowy do pracy nad relacją.

Czy terapia małżeńska zawsze przynosi pozytywne efekty?

Terapia małżeńska to skuteczna metoda wspierania par w przezwyciężaniu trudności i wzmacnianiu relacji. Dzięki pracy z terapeutą partnerzy uczą się lepszej komunikacji, rozwiązywania konfliktów oraz odbudowywania zaufania.

Choć proces ten wymaga czasu i zaangażowania, przynosi wymierne korzyści, takie jak głębsze zrozumienie siebie nawzajem i większa satysfakcja ze wspólnego życia.

Czasami jednak, mimo że terapia nie doprowadzi do utrzymania związku, może być pomocna np. w przygotowaniu do rozstania i przejściu przez największy kryzys.

Przeformułowanie dotychczasowego doświadczenia, spojrzenie na rozstanie nie jak na katastrofę, a rozwojową szansę na rozpoczęcie czegoś nowego bądź alternatywę dla nieudanego małżeństwa, może stać się celem terapii samej w sobie i nie oznacza, że nie była ona skuteczna.

Bibliografia

1. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/malzenstwa-i-dzietnosc-w-polsce,23,1.html.
2. Furgał M., Janusz B., Bobrzyński J., O możliwości użycia przeciwprzeniesienia w terapii par. Psychoterapia 2 (165), 2013.
3. Wolska M. Wskazania i przeciwwskazania do terapii małżeńskiej/terapii par. Psychoterapia 4 (155), 2010.
4. Ciepliński K., Wskazania, zasady i możliwości korzystania z pomocy psychoterapeutycznej. Roczniki Nauk o Rodzinie 2 (57), 2010.